Als ik wil slapen, vertel ik mijzelf een oud verhaal. Werkt altijd. Mijn hoofd raakt leeg van verveling, gewoonte, vertrouwdheid, gewenning. Het moet een lekenvariant van meditatie zijn: drie zinnen en ik ben weg. Maar nu wordt het tijd de knop te vinden om niet-weg te zijn, wakker zonder verhaal.
Toen de gong klonk had ik geen besef van tijd. Waren er vijf seconden verstreken? Dertig? Een minuut? In elk geval was ik van de wereld geweest, rechtop zittend, met mijn billen op een rond kussen, mijn voeten op een matje, mijn hoofd rollend in mijn nek zoals het wilde rollen, maar mij niet meer bewust van de ongemakkelijke pijn in mijn linker enkel.
Slaap, daar leek het op. Wakkere slaap.
Hij herkent mij aan mijn loopje. Zegt mijn zoon, in de donkere straat langs het spoor, als ik van het station naar huis loop en hij op weg is naar ‘een biertje met Marc’. Loopje? Wat is dat voor loopje? Wat gebogen misschien, ineen gedoken, een beetje onzeker alsof ik gedronken heb – in elk geval ‘een loopje’. En ik vraag mij ter plekke af hoe mijn vader liep.
Op de gekste momenten word ik wakker. Ik leef als een nachtportier naast het gewone leven. Bijna elke ochtend hoor ik hoe de krant op de mat ploft. Daarna de geluidloosheid van dit dorp. Een uur en een dagblad later rijden de eerste auto’s in de straat.
Als de intercity naar Zwolle mij opvalt, en de buurman in de regen zijn hond uitlaat, hoofd omlaag, de een gelaten, de ander snuffelend, schrijf ik al.
Thijs is 77. En hij wil dood voor het te laat is.
Thijs is eigenlijk zo gezond als een vis. Als ze niet in hun witte caravan op Texel zitten, fietst hij elke zomer met Marja zes weken in Duitsland, langs Rijn, Moezel of Main. Ze slapen in een kleine tent, op luchtbedden, met kussens die ze opblazen, de slaapzakken als dekens. Soms, als het regent, overnachten ze in een bed&breakfast of in een pension.
Het is vroeg in de herfst van 2013. Thijs repeteert nog elke week met het mannenkoor. Hij wandelt met het Nivon, de natuurvriendenvereniging. Op gezette tijden past hij op de kleinkinderen.
Hij heeft eigenlijk best een mooi leven gehad, vindt Thijs.
Hersenen doen geen pijn. Mits de boel netjes aangesneden en blootgelegd is, kun je in die grijze geitenkaas straffeloos roeren, prutten, prikken en rommelen. Het doet geen pijn. Misschien dat ik daarom nooit had gedacht dat het zeer zou doen, dit ziek zijn, de venijnige kramp in mijn handen, het slobberige van mijn benen, het spasme in mijn linkervoet.
Wonderlijke ervaring, je eigen verhaal te lezen in het Engels. Carel’s Head staat in vertaling op de site van de Europese Health Prize for Journalists. Samen met 23 andere inzendingen uit evenveel landen. Op 7 en 8 april maakt de jury in Brussel de winnaar bekend.
Het is een spel, misschien zoiets als schaken. In elk geval dwingt het me terug naar de eettafel aan de Doklaan, de krappe etage boven de Maastunnel-ingang die ik meer dan dertig jaar geleden huurde. Met E. en P. speelde ik op drie borden tegelijk, terwijl onder ons de Rotterdamse penoze zich verzamelde in een luidruchtige buurtkroeg.
Ik heb een doosje tegen het vergeten. Een smal, wit, plastic doosje met zeven klepjes voor de dagen van de week. Elke zondag (‘zo’) vul ik het met tweeënveertig pillen in drie kleuren. Elke maandagochtend (‘ma’) begin ik aan een nieuwe week en stel ik vast dat de vakjes te klein en de klepjes te stroef zijn. Mijn fijne motoriek hapert meer dan mijn geheugen.
Het moet in Amen zijn geweest, Amen, Drenthe, dat ik afscheid nam van Gerrit Krol. Terras van een restaurant, laat in de lente of vroeg in de herfst. Een lange, breekbare man die jarenlang had geschreven voor mijn krant en het nu niet meer kon. Ik at hem uit, zoals dat heet, met een brok in de keel. Zijn laatste column had ik jankend uitgelezen.
Ik wil een pagina van de krant omslaan, en het lukt niet. Zoals ik de plastic verpakking van de oude kaas niet open kan wurmen. De autosleutel niet in het slot krijg als ik met mijn rechterhand mijn rugzak draag. Met links een vork niet onder de rijst-met-kip geschoven krijg zonder die kip weer terug te laten vallen.
Het regent blad. Mijn knie knikt, mijn bek staat scheef. Ik ben niet goed in herfst. Niet geschikt voor wintertijd. Het liefst kroop ik weg in een warm hol, en bleef ik daar tot de zon weer opkomt als ook mijn nacht erop zit, en de kwade dromen blijven waar ze horen. Om aldoor te kunnen schrijven, al maar schrijven, schrijven tot het warmer wordt.
Uit de kleedkamer, links van de kantine, komt een jongen met een vaalgeel petje en de grauwe overall van een terreinknecht. Hij kijkt mij beteuterd aan. Wat moet die man in dat pak op een miezerige woensdagochtend? ‘Veertig jaar geleden speelde ik hier,’ zeg ik. ‘O,’ zegt hij. Ik draai mij om naar het hoofdveld, en het scorebord van sponsor bar-café The Hide Away. Niets is anders. Voor de dugouts krijt een andere man het wit van de lijn.
Ergens las ik het verhaal van sergeant P., een 25-jarige militair die in Afghanistan dingen had meegemaakt die hij niet kon vergeten. Iets met een bermbom waarschijnlijk, en het sneuvelen van een kameraad dat hij niet had kunnen voorkomen. Sergeant P. had die gebeurtenissen na zijn repatriëring op papier gezet, om de post-traumatische stress te boven te komen. Hij schreef het van zich af.
Als mij gevraagd wordt hoe het met mij gaat, zou ik wel eens willen zeggen: ‘Stukken beter.’ Dat doe ik nooit. Het gaat nooit stukken beter, hooguit een stuk beter dan gisteren of eergisteren. Maar als mijn zussen, vrienden of collega’s ernaar vragen, heb ik ze meestal al wat langer niet gezien, en gaat het altijd minder. Niet stukken minder, maar minder.